การฉายรังสี : ผลข้างเคียงของและการดูแลตนเองหลังการรักษา

     ผลข้างเคียงที่เกิดขึ้นของการรักษาด้วยรังสีจะจำกัดอยู่ในบริเวณที่ได้รับการรักษา โดยมักเป็นผลข้างเคียงชั่วคราวที่สามารถรักษาได้ อาการจะเกิดขึ้นในสัปดาห์ที่สองหรือสามของการรักษา และมักหายไปใน 1-2 เดือนหลังการรักษาเสร็จสิ้น เช่น ผู้ป่วยมะเร็งเต้านม อาจสังเกตเห็นการระคายเคืองผิวหนังบริเวณหน้าอกในระดับเล็กน้อยถึงปานกลาง ในขณะที่ผู้ป่วยที่มีก้อนมะเร็งในปากอาจรู้สึกเจ็บเวลากลืนอาหาร

ผลข้างเคียงระยะสั้น

ความอ่อนเพลีย เป็นอาการที่พบได้บ่อยที่สุด โดยอาการจะมากน้อยแตกต่างกันในแต่ละราย ขึ้นอยู่กับบริเวณที่ได้รับการรักษาและการได้รับรักษาอื่น ๆ ร่วมด้วย เช่น การให้ยาเคมีบำบัด

• ผิวหนังแดง ระคายเคืองผิวหนัง 
• อาการบวมและเจ็บบริเวณที่ฉายรังสี
• ผมร่วง (เฉพาะผู้ป่วยที่มีการฉายรังสีบริเวณศีรษะ)
• อาการคลื่นไส้

ในส่วนของภาวะแทรกซ้อนและผลข้างเคียงระยะยาว

     ด้วยการวางแผนการรักษาด้วยรังสีอย่างระมัดระวังและเทคโนโลยีที่พัฒนาขึ้นในปัจจุบันทำให้ผลข้างเคียงระยะยาวที่รุนแรงมีโอกาสเกิดขึ้นได้น้อยมาก นอกจากนี้ความเสี่ยงของผลข้างเคียงระยะยาวจะขึ้นอยู่กับบริเวณที่ได้รับการรักษา สามารถปรึกษาแพทย์เพิ่มเติมในเรื่องผลข้างเคียงแต่ละบริเวณที่รักษา

 

การดูแลตนเองในระหว่างการรักษาด้วยการฉายรังสี

1.  พักผ่อนให้เพียงพอ

     ผู้ป่วยมักมีอาการอ่อนเพลียระหว่างการรักษาด้วยการฉายรังสี ดังนั้นการพักผ่อนให้เพียงพอจึงเป็นสิ่งสำคัญ นอกจากนี้การออกกำลังกายอย่างพอเหมาะจะช่วยลดอาการอ่อนล้า อ่อนเพลียได้ ทั้งนี้ควรปรึกษาแพทย์เฉพาะทางรังสีรักษาและมะเร็งวิทยาเพื่อแนะนำการออกกำลังกายที่เหมาะสมของแต่ละท่าน

2.  ปฏิบัติตามคำแนะนำของแพทย์

     หากคุณรู้สึกไม่สบายหรือมีอาการผิดปกติอื่น ๆ ในระหว่างหรือหลังการรักษา ควรแจ้งให้แพทย์ผู้ดูแลทราบ เพื่อที่แพทย์จะได้แนะนำแนวทางการดูแลสุขภาพ สั่งยา หรือแนะนำการปรับเปลี่ยนอาหาร

3.  รับประทานอาหารที่มีคุณค่าทางโภชนาการ

เพื่อให้ร่างกายได้รับวิตามินและแร่ธาตุที่จำเป็นในการต่อสู้กับโรคมะเร็ง และช่วยให้ร่างกายฟื้นตัวได้ดีขึ้นด้วย

• การดื่มน้ำให้เพียงพอ เนื่องจากในผู้ป่วยที่ได้รับการฉายรังสีอาจมีความเสี่ยงที่เกิดภาวะขาดน้ำในระหว่างการรักษา
• หลีกเลี่ยงการลดน้ำหนักในระหว่างการรักษาด้วยการฉายรังสี เนื่องจากร่างกายต้องการพลังงานในระหว่างการรักษา
• แพทย์อาจแนะนำให้มีการปรับเปลี่ยนอาหารเพื่อลดผลข้างเคียง กรณีที่รักษาด้วยรังสีบางประเภท

4.  การดูแลผิวหนังบริเวณที่ได้รับการฉายรังสี

• หลีกเลี่ยงการว่ายน้ำในสระว่ายน้ำหรือการแช่น้ำเป็นเวลานาน
• หลีกเลี่ยงการใช้โลชั่น น้ำหอม สารระงับเหงื่อ หรือแป้งในบริเวณที่รักษา เว้นแต่ได้รับอนุญาตจากแพทย์ รวมถึงหลีกเลี่ยงผลิตภัณฑ์ที่มีแอลกอฮอล์ซึ่งอาจทำให้ผิวแห้งได้
• ผิวหนังที่ได้รับการฉายรังสีสามารถสัมผัสน้ำสะอาดหรือน้ำสบู่ได้ แต่ควรหลีกเลี่ยงการขัดถูบริเวณดังกล่าว และใช้ผ้าซับให้แห้งแทนการเช็ดถู เพื่อป้องกันการระคายเคืองและการเกิดแผล
• หลีกเลี่ยงการใช้สิ่งที่ร้อนหรือเย็นสัมผัสกับผิวหนังบริเวณที่รักษา เช่น แผ่นประคบร้อนหรือแผ่นประคบเย็น
• หลีกเลี่ยงการโดนแดด หากคุณจำเป็นต้องอยู่กลางแจ้ง ควรสวมหมวกหรือเสื้อผ้าที่สามารถป้องกันผิวหนังหลังการรักษาควรใช้ครีมกันแดดที่มี SPF อย่างน้อย 30
• หากมีอาการผิวหนังแดง ลอก หรือเกิดแผล ควรปรึกษาแพทย์เพื่อรับคำแนะนำเพิ่มเติม

5.  ปรึกษาผู้เชี่ยวชาญทางด้านจิตวิทยา

     กรณีที่คุณมีความรู้สึกวิตกกังวล ซึมเศร้า กลัว หรือหมดหวัง การได้พูดคุยหรือปรึกษากับผู้เชี่ยวชาญอาจช่วยลดความวิตกกังวลลงได้

สอบถามข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่
 ศูนย์รังสีรักษา 4 มิติ LINAC Building, RAM 2 Hospital 
Email: information@ram2-hosp.com
Line Official: @ram2
โทร: 02-032-3888

แนะนำแพทย์ศูนย์รังสีรักษา

นพ.ณัฏฐกร ธนมิตรสมบูรณ์
แพทย์เฉพาะทางด้านรังสีรักษาและมะเร็งวิทยา
โรงพยาบาลรามคำแหง 2