โรคตาแห้ง (Dry eye) ปัญหากวนใจ ดูแลอย่างไรไม่ให้ลุกลาม

     โรคตาแห้ง (Dry eye) นับเป็นโรคของผิวหน้าดวงตาที่พบบ่อยเป็นลำดับต้นๆ ของปัญหาสุขภาพดวงตา เกิดได้จากหลายสาเหตุและปัจจัยร่วมกัน โดยลักษณะสำคัญของโรคตาแห้ง คือ การสูญเสียสภาวะสมดุลของน้ำตา ความไม่เสถียรของน้ำตา ได้แก่ การสร้างน้ำตาลดลง หรือ การระเหยของน้ำตาที่มากผิดปกติ ควบคู่กับการมีอาการทางตา เช่น อาการเคืองตา ไม่สบายตา รวมไปถึงการมองเห็นที่ผิดปกติไป   

ชนิดของโรคตาแห้ง 

จักษุแพทย์จำแนกโรคออกเป็น 2 ชนิดตามสาเหตุ ได้แก่

1.  การสร้างน้ำตาลดลง

     กลุ่มโรคที่ส่งผลให้สร้างน้ำตาได้น้อยลง ได้แก่ กลุ่มโรคโชเกรน (Sjogren syndrome dry eye) โรคตาแห้งในผู้สูงอายุ ต่อมน้ำตาถูกทำลายจากสาเหตุต่างๆ ต่อมน้ำตาอักเสบเรื้อรัง การรักษาโดยการฉายรังสีบริเวณใบหน้าและลำคอ เยื่อบุตาอักเสบแบบมีพังผืด (cicatricial conjunctivitis: เช่น กลุ่มอาการสตีเวน-จอห์นสัน โรค Toxic epidermal necrolysis ริดสีดวงตา สารเคมีเข้าตา) และความผิดปกติของระบบประสาทส่งผลต่อการกระตุ้นการสร้างน้ำตาลดลง ซึ่งหนึ่งในสาเหตุนี้ที่สำคัญคือการใส่เลนส์สัมผัส (contact lens) 

2.  การระเหยของน้ำตามากผิดปกติ

     กลุ่มภาวะซึ่งส่งผลให้น้ำตาระเหยมากผิดปรกติ ได้แก่ ความผิดปกติของเปลือกตาโดยเฉพาะอย่างยิ่งต่อมมัยโบเมียน (ต่อมไขมันเปลือกตา) และโรคตาแห้งที่สัมพันธ์กับโรคของผิวหน้าลูกตา เช่น โรคภูมิแพ้ที่ตา การหยอดยาหยอดตาที่มีสารกันเสียผสมเป็นระยะเวลานานและปริมาณมากเกินคำแนะนำ การขาดวิตามินเอ และความไม่เสถียรของน้ำตาซึ่งพบมากขึ้นในปัจจุบันจากพฤติกรรมการใช้เครื่องมือดิจิตอลเป็นเวลานานและเป็นประจำ และการทำงานในออฟฟิศ  

ปัจจัยเสี่ยงของโรคตาแห้ง

จากชนิดของโรคตาแห้ง สรุปคร่าวได้ดังนี้

• ปัจจัยที่ไม่สามารถเปลี่ยนแปลงได้ อายุ โรคภูมิต้านทานต่อตัวเอง (autoimmune disease) ต่อมมันโบเมียนทำงานผิดปกติ
• ปัจจัยที่เปลี่ยนแปลงได้ การใช้สายตามองเครื่องมือดิจิตอล การใส่เลนส์สัมผัส มลพิษทางอากาศ ความชื้นในอากาศต่ำโดยเฉพาะการทำงานในอาคาร (sick building syndrome) การทานยาต่างๆ เช่น ยาแก้ภูมิแพ้กลุ่มต้านฮิสตามีน ยารักษาโรคซึมเศร้า ยาคลายเครียด และ isotretinoin การฉีดโบทูลินั่มท๊อกซินบริเวณใบหน้า

อาการของโรคตาแห้ง

• การมองเห็นแย่ลง
• ไม่สบายตา ระคายเคืองตา คล้ายมีสิ่งแปลกปลอมในตา แสบตา กระพริบตาบ่อย เยื่อบุตาขาวแดง
• น้ำตาไหล อาจมีอาการมากขึ้นเมื่อสัมผัสแสงแดดหรือลม
• คุณภาพการนอนลดลง
• ปวดกระบอกตา หรือปวดศีรษะ
• เปลือกตากระตุก 

ภาวะแทรกซ้อนจากโรคตาแห้ง

     ผลกระทบที่สำคัญคือ กระจกตาถลอก ซึ่งอาจเป็นสาเหตุให้เกิดภาวะแทรกซ้อนที่รุนแรงอื่นๆ ตามมาได้ เช่น การติดเชื้อที่กระจกตา แผลเป็นที่กระจกตา เนื้อเยื่อกระจกตาเปื่อย และกระจกตาทะลุ เป็นต้น

การรักษาโรคตาแห้ง 

การรักษาโรคตาแห้งมีจุดประสงค์หลักคือแก้ปัญหาปริมาณน้ำตาที่ลดลง การอักเสบและความผิดปรกติของเปลือกตา

• การใช้น้ำตาเทียม (Artificial tear) - รูปแบบต่างๆ เช่น ของเหลว และเจล เป็นต้น
• การอุดรูท่อน้ำตา (Punctual plug)
• การใช้ยาหยอดตาประเภทอื่นๆ กรณีมีการอักเสบของผิวหน้าดวงตา เช่น ยาสเตียรอยด์ ยากระตุ้นการสร้างน้ำตา ยาแก้อักเสบที่ไม่ใช่สเตียรอยด์ ซึ่งยาเหล่านี้ควรใช้ตามคำแนะนำของแพทย์อย่างเคร่งครัด
• การประคบอุ่นที่เปลือกตา และทำความสะอาดเปลือกตา กรณีที่มีการทำงานของต่อมมัยโบเมียนผิดปกติ
• ปรับเปลี่ยนสิ่งแวดล้อมที่เป็นปัจจัยเสี่ยง
• Dietary supplement - กรดไขมันชนิด omega-3 และ omega-6, วิตามิน A

ชนิดของน้ำตาเทียม

• น้ำตาเทียมที่มีสารกันเสีย - เหมาะสำหรับผู้ที่มีอาการเล็กน้อยและมีความรุนแรงของโรคเบื้องต้น ควรหยอดน้ำตาเทียม 3-4 ครั้ง/วัน หรือ กรณีใช้หยอดตาเพื่อลดอาการภูมิแพ้ขึ้นตา ช่วยชะล้างสารก่อภูมิแพ้ในตา
• น้ำตาเทียมชนิดปราศจากสารกันเสีย - เหมาะสำหรับผู้ที่มีความรุนแรงของโรคมาก จำเป็นต้องใช้น้ำตาเทียมมากกว่า 4 ครั้ง/วัน หรือต้องใช้ยาหยอดตาที่มีสารกันเสียอย่างอื่นร่วมกับน้ำตาเทียม รวมกันมากกว่า 4 ครั้ง เพื่อลดความเสี่ยงที่จะได้รับผลข้างเคียงจากสารกันเสีย

อ้างอิงจาก

• เกวลิน เลขานนท์. (2561). โรคตาแห้ง. กรุงเทพฯ: โครงการตำรารามาธิบดี คณะแพทย์ศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล, 2561.
• Craig JP, Nichols KK, Akpek EK, Caffery B, Dua HS, Joo CK, et al. TFOS DEW II Definition and Classification Report. Ocul Surf 2017;15:276-83

สอบถามข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่
 แผนกจักษุ ชั้น 1 โรงพยาบาลรามคำแหง 2
Email: information@ram2-hosp.com
Line Official: @ram2
โทร: 02-032-3888

บทความโดย

พญ.มัณฑนา ศุภวงศ์วรรธนะ
แพทย์เฉพาะทางด้านจักษุวิทยา
โรงพยาบาลรามคำแหง 2