ต่อมไขมันเปลือกตาอุดตัน สาเหตุของโรคตาแห้ง โรคทางตาที่คุณไม่ควรมองข้าม

     หลายคนอาจไม่คุ้นกับต่อมไขมันเปลือกตา ซึ่งเป็นส่วนประกอบสำคัญในการสร้างน้ำตาให้มีคุณภาพดี สำหรับให้ความชุ่มชื้นและเคลือบดวงตา เป็นปราการแรกช่วยป้องกันตาจากฝุ่นละอองและเชื้อโรค จึงถือเป็นอวัยวะหนึ่งที่สำคัญ ที่ควรต้องได้รับการดูแลรักษาอย่างถูกต้อง เพื่อช่วยรักษาดวงตาให้มีสุขภาพดี

ทำความรู้จักกับต่อมไขมันเปลือกตา (Meibomian gland)

     ต่อมไขมันเปลือกตา คือ ต่อมไขมันที่เรียงตัวบริเวณเปลือกตาบนและเปลือกตาล่าง มีรูเปิดอยู่บริเวณโคนขนตา ทำหน้าที่สร้างและหลั่งไขมันเคลือบผิวดวงตา เป็นส่วนประกอบชั้นนอกสุดของน้ำตา (Lipid layer) เพื่อป้องกันการระเหยของชั้นน้ำ (Aqueous layer) และรักษาสมดุลน้ำตา เพื่อคงสภาพให้ตาชุ่มชื้นอยู่เสมอ

ภาวะต่อมไขมันเปลือกตาทำงานผิดปกติ (Meibomian Gland Dysfunction)

     ภาวะต่อมไขมันเปลือกตาทำงานผิดปกติ คือ ความผิดปกติใด ๆ ที่ต่อมไขมัน ทำให้การหลั่งไขมันผิดปกติ ซึ่งไขมันที่หลั่งออกมาจะมีลักษณะขุ่นและเหนียวข้น เกิดปัญหาการอุดตันบริเวณทางออกของต่อมไขมันที่อยู่บริเวณขอบเปลือกตาตามมา เมื่อน้ำมันหลั่งออกมาเคลือบชั้นน้ำตาลดลง ส่งผลต่อเนื่องทำให้น้ำตาระเหยง่ายขึ้น เกิดภาวะตาแห้ง และส่วนของไขมันที่เหนียวข้นจะเกิดเป็นคราบแข็งเกาะแน่นบริเวณขอบเปลือกตา ทำให้ระคายเคืองตาและเพิ่มโอกาสติดเชื้อจากแบคทีเรียและเพิ่มจำนวนไรที่ขนตามากขึ้น

ปัจจัยเสี่ยงที่ทำให้เกิดภาวะต่อมไขมันอุดตัน

• โรคทางตา เช่น เปลือกตาส่วนหน้าอักเสบ การติดเชื้อ เยื่อบุตาอักเสบจากภูมิแพ้
• โรคทางกาย เช่น อายุที่เพิ่มขึ้น วัยหมดประจำเดือน โรคสะเก็ดเงิน ความดันโลหิตสูง โรคต่อมลูกหมากโต
• ผลข้างเคียงจากการใช้ยา เช่น ยาต้อหิน การรับประทานยาบางประเภท เช่น ยาฮอร์โมนเพศหญิง ยาแก้แพ้ ยาต้านซึมเศร้า
• ปัจจัยภายนอก การใส่คอนแทคเลนส์ การกระพริบตาน้อยลงโดยเฉพาะขณะใช้หน้าจอมือถือหรือคอมพิวเตอร์ การใช้เครื่องสำอางบริเวณเปลือกตา สิ่งแวดล้อมและมลพิษทางอากาศ (PM 2.5, ฝุ่นควัน)

อาการที่แสดงทางตา

• แพ้แสง แสบตา
• ระคายเคืองตา คันตา คล้ายมีสิ่งแปลกปลอมในตา
• น้ำตาไหล
• เปลือกตาอักเสบบ่อย เป็น ๆ หาย ๆ
• สังเกตเห็นตุ่มขาวบริเวณเปลือกตา

แนวทางการรักษาต่อมไขมันเปลือกตาทำงานผิดปกติ

• การปรับพฤติกรรมเสี่ยง ลดเวลาในการมองหน้าจอมือถือหรือคอมพิวเตอร์ หรือ พักสายตาเป็นระยะ ๆ โดยการหลับตา 5-10 นาที หรือ มองไกลพักสายตา หมั่นกระพริบตาสม่ำเสมอ
   
• การหยอดยา น้ำตาเทียมช่วยเพิ่มความชุ่มชื้น ชะล้างฝุ่นละอองเล็ก ๆ ออกจากดวงตา
   
• ดูแลรักษาเปลือกตา เป็นข้อปฏิบัติสำคัญและจำเป็น เพื่อช่วยให้น้ำมันที่เหนียวข้นละลายและขับออกมาได้ดีขึ้น เคลือบผิวดวงตาได้มีประสิทธิภาพมากขึ้น ลดการระเหยของน้ำตาและอาการตาแห้ง
   
  • ประคบอุ่น (Eyelid warming) เริ่มต้นด้วยการประคบอุ่นเปลือกตา ลดความหนืดและละลายน้ำมันที่อุดตันท่อทางออกของต่อมไขมัน สามารถทำได้ง่ายด้วยอุปกรณ์เบื้องต้น เช่น เจลประคบร้อน ผ้าขนหนู/สำลีชุบน้ำอุ่น ผ้าห่อไข่ต้ม ช้อนแสตนเลสแช่น้ำอุ่น หรือเครื่องมือทางการแพทย์ เช่น Blephasteam โดยความร้อนที่เหมาะสมประมาณ 40-45 องศาเซลเซียส ประคบตาให้อุ่นต่อเนื่องตลอดเวลาประมาณ 10-15 นาที กรณีเลือกใช้เจลร้อน ควรระวังไม่ให้ร้อนเกินไป อาจทำให้เกิดอาการบาดเจ็บทางตาได้ แนะนำให้ใช้ผ้าชุบน้ำอุ่นประคบตาก่อนจึงวางเจลร้อน
     
  • การนวดเปลือกตา (Eyelid massaging) ช่วยระบายไขมันที่อุดตันภายในต่อมไขมันให้ออกมาง่ายขึ้น โดยการใช้นิ้วมือดึงหางตาให้เปลือกตาตึง ใช้นิ้วมืออีกข้างหรือไม้พันสำลีนวดเปลือกตา เมื่อจะนวดเปลือกตาบนให้มองลงล่างและใช้นิ้วนวดจากบนลงล่าง หากนวดเปลือกตาล่างให้มองขึ้นบนและใช้นิ้วนวดจากล่างขึ้นบน ออกแรงกดพอสมควรและเริ่มนวดจากหัวตาไปหางตา
     
  • ทำความสะอาดเปลือกตา (Eyelid cleansing) สามารถใช้สำลีชนิดแผ่นชุบด้วยน้ำอุ่นที่ผสมกับยาสระผมสำหรับเด็กอ่อน อัตราส่วน 1 : 1 หรือใช้โฟมเฉพาะสำหรับทำความสะอาดเปลือกตา โดยเช็ดบริเวณขอบเปลือกตาและโคนขนตาให้สะอาด วันละ 1-2 ครั้ง

     ภาวะต่อมไขมันเปลือกตาอุดตันสามารถรักษาให้หายและกลับมาทำงานปกติได้ โดยการหมั่นประคบอุ่นและทำความสะอาดเปลือกตาอย่างถูกวิธี ภาวะการอุดตันอาจกลับมาอีกได้หากมีปัจจัยเสี่ยงมากระตุ้น จึงจำเป็นอย่างมากในการดูแลรักษาดวงตาอย่างสม่ำเสมอ ในกรณีที่ไม่ได้รับการดูแลรักษาอย่างถูกต้อง ความผิดปกติจะรุนแรงมากขึ้นจนทำให้ต่อมผลิตน้ำมันเสียคุณสมบัติและฝ่อไปในที่สุด ซึ่งทำให้เกิดภาวะแทรกซ้อน เช่น ตาแห้งรุนแรงและเรื้อรัง ติดเชื้อบริเวณเยื่อบุตาและดวงตาง่าย ตามมา

     ดังนั้นหากมีอาการตาแห้งผิดปกติหรือมีอาการระคายเคืองตา ควรรีบมาพบแพทย์เพื่อทำการตรวจวินิจฉัยและรักษาอย่างทันท่วงทีโดยจักษุแพทย์

สอบถามข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่
 แผนกจักษุ ชั้น 1
Email: information@ram2-hosp.com
Line Official: @ram2
โทร: 02-032-3888

บทความโดย

พญ.มัณฑนา ศุภวงศ์วรรธนะ
จักษุแพทย์
โรงพยาบาลรามคำแหง 2